Alles over soa’s en hoe je ze voorkomt

Iedereen die seksueel actief is, kan een seksueel overdraagbare aandoening (soa) oplopen. Voor je seksuele welzijn is het daarom belangrijk te weten welke soorten soa’s er zijn, wat de symptomen zijn en hoe je ze voorkomt. In dit artikel beschrijven we de meest voorkomende soa’s en geven we enkele adviezen om soa’s te voorkomen.

Veelvoorkomende soa’s en de symptomen

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) kunnen worden veroorzaakt door bacteriën, virussen en parasieten:

Voorbeelden van virale soa’s:

• Het humaan papillomavirus (HPV) is een van de meest voorkomende soa’s en verwijst naar een groep virussen die de huid en slijmvliezen aantasten. Sommige soorten veroorzaken genitale wratten, terwijl andere het risico op baarmoederhalskanker en keelkanker verhogen. Veel mensen hebben geen symptomen, maar kunnen het virus wel doorgeven via vaginale, anale of orale seks. 
• Genitale herpes wordt veroorzaakt door het herpes-simplexvirus (HSV). Er zijn twee types HSV: HSV-1, dat meestal een koortslip veroorzaakt, en HSV-2, dat meestal genitale herpes veroorzaakt. Als je het herpesvirus eenmaal hebt opgelopen, blijft het meestal in een ‘slapende’ vorm in het lichaam aanwezig. Veel mensen krijgen nooit symptomen. De belangrijkste symptomen tijdens de eerste uitbraak zijn pijnlijke blaartjes of zweertjes rond de mond, geslachtsdelen of anus, jeuk en griepachtige symptomen.
• Het humaan immunodeficiëntievirus (HIV) valt het immuunsysteem aan en maakt het lichaam vatbaarder voor infecties, andere soa’s en bepaalde vormen van kanker. Zonder behandeling kan dit virus leiden tot aids (acquired immune deficiency syndrome). 
• Hepatitis B wordt veroorzaakt door het hepatitis B-virus (HBV) en kan leiden tot een langdurige infectie, die weer kan leiden tot ernstige leverschade in de vorm van bijvoorbeeld cirrose of leverkanker. Symptomen zijn onder andere geelzucht (geel kleuren van de huid en ogen), donkere urine, extreme vermoeidheid, misselijkheid en buikpijn.³

Voorbeelden van bacteriële soa’s:

• La chlamydia is een van de meest voorkomende soa’s, met name onder jongeren. De soa wordt veroorzaakt door de bacterie Chlamydia trachomatis. Chlamydia geeft vaak geen merkbare symptomen, waardoor de soa moeilijk te detecteren is. Als er toch symptomen optreden, kan er sprake zijn van abnormale vaginale afscheiding, een branderig gevoel bij het plassen en pijn bij het vrijen.
• Gonorroe wordt veroorzaakt door de bacterie Neisseria gonorrhoeae en is zeer besmettelijk. Zonder behandeling kan deze soa tot levensbedreigende complicaties leiden. Net als chlamydia geeft gonorroe vaak geen symptomen, maar als die er wel zijn, kan het gaan om pijn bij het plassen, meer afscheiding en bloedverlies buiten de menstruatie om. 
• Syfilis wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum. Deze soa verloopt in fases. Het begint met pijnlijke zweertjes op de plaats van de infectie, waarna uitslag ontstaat. Zonder behandeling kan de soa uiteindelijk leiden tot ernstige schade aan het hart, de hersenen en andere organen. Om blijvende schade en complicaties op lange termijn te voorkomen, is het heel belangrijk om de ziekte in een vroeg stadium op te sporen en te behandelen.

Voorbeelden van parasitaire soa’s:

• Trichomonas wordt veroorzaakt door de parasiet Trichomonas vaginalis. Veel mensen hebben geen symptomen, maar als er toch symptomen optreden, kan het gaan om abnormale afscheiding, pijn bij het plassen en pijn en ongemak bij het vrijen. 
• Platjes (ook wel schaamluis genoemd) zijn kleine insecten die meestal in het ruwe haar van de schaamstreek zitten. Symptomen zijn onder andere jeuk en zichtbare luizen of eitjes in het schaamhaar. 

Het is belangrijk om je regelmatig te laten testen op soa’s om verspreiding tegen te gaan en te voorkomen dat zo'n infectie zich ontwikkelt tot een ernstigere aandoening.

Manieren om soa’s te voorkomen

Voor je seksuele welzijn is het belangrijk om soa’s te voorkomen. We zetten een aantal tips op een rijtje:

• Gebruik altijd een condoom bij alle seksuele activiteiten, ook bij orale seks, om het risico op soa’s te beperken.  
• Laat je regelmatig testen, met name als je een nieuwe seksuele relatie aangaat, om asymptomatische infecties in een vroeg stadium op te sporen. Zo zijn ze makkelijker te behandelen en voorkom je verdere verspreiding.
• Tegen sommige infecties kun je je laten vaccineren. Er zijn bijvoorbeeld vaccins tegen HPV en hepatitis B die langdurig bescherming bieden. 
• Praat open met partners over soa’s en soa-tests om het risico op verspreiding te beperken. 

Het aantal sekspartners en het risico op soa’s

Soa’s worden overgebracht via onbeschermde vaginale, orale of anale seks met iemand die een soa heeft.

Het aantal sekspartners dat iemand heeft, speelt over het algemeen een belangrijke rol bij het risico op een soa. Hoe meer sekspartners iemand heeft, hoe groter de kans op blootstelling aan een soa, zeker als niet altijd bescherming wordt gebruikt. Als je meerdere partners hebt, is de kans groter dat je iemand tegenkomt met een niet-gediagnosticeerde of onbehandelde soa en zo zelf een soa oploopt.

Voor een veilig seksleven is het dus heel belangrijk om altijd bescherming te gebruiken. Ook is het belangrijk om je regelmatig te laten testen om de verspreiding van soa’s te voorkomen en eventuele infecties in een vroeg stadium op te sporen voordat ze ernstiger worden.

De belangrijkste informatie over soa’s en het voorkomen daarvan nog eens op een rijtje

Voor je seksuele welzijn is het belangrijk te weten welke soorten soa’s er zijn en wat de symptomen zijn. Je kunt het risico op een soa verkleinen door altijd een condoom te gebruiken, je regelmatig te laten testen, je te laten vaccineren en er open over te praten met partner. Zo zorg je voor een gezond en plezierig seksleven. Als je symptomen opmerkt of als je je zorgen maakt of vragen hebt over soa’s, raadpleeg dan een medisch zorgverlener om een diagnose te laten stellen en de juiste hulp te krijgen.